Ignacy Jan Paderewski

Portret Ignacego Jana Paderewskiego, cop. Hartsook Photo, S.F. - L.A, przed 1926 r./ domena publiczna; źródło: Biblioteka Narodowa (Polona)

UTWORY KAMERALNE

UTWORY NA FORTEPIAN

UTWORY NA FORTEPIAN Z ORKIESTRĄ

(6.11.1860 – 29.06.1941) pianista, kompozytor, pedagog i polityk urodzony w Kuryłówce na Podolu, zmarły w Nowym Jorku. Wzrastał w rodzinie o zamiłowaniach muzycznych. Edukację odbywał w Instytucie Muzycznym w Warszawie w klasie fortepianu Juliusza Janothy, Józefa Śliwińskiego i Henryka Komana. Dodatkowo, kształcił się w Berlinie w zakresie kompozycji pod kierunkiem Friedricha Kiela i Heinricha Urbana, a także w Wiedniu, w zakresie fortepianu, u Teodora Leszetyckiego.

Jako pianista odnosił liczne sukcesy na arenie międzynarodowej. Występował nie tylko w Europie, ale także w Stanach Zjednoczonych, Afryce Południowej, Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii. Grę Paderewskiego cechowało silne uderzenie, śpiewne, legatowe frazowanie, doskonała technika i błyskotliwa wirtuozeria. Właściwość interpretacji oraz dobre rozumienie intencji kompozytora zawsze było dla artysty nadrzędne względem popisu technicznego. Istotnym elementem było również dla Paderewskiego tempo rubato, któremu poświęcił pracę teoretyczną. Wielka sława przyniosła mu fortunę, którą hojnie przeznaczał na cele artystyczne, edukacyjne, społeczne i narodowe, m.in. zakładając w Stanach Zjednoczonych fundację dla młodych kompozytorów. W jego życiu zawodowym przeplatały się: pianistyka, komponowanie oraz polityka.

Stał na czele Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Stawiał sobie za cel odzyskanie przez Polskę niepodległości. W 1917 roku przedstawił prezydentowi USA, Woodrowowi Wilsonowi, memoriał w sprawie Polski. W 1919 roku został prezydentem Rady Ministrów i ministrem spraw zagranicznych. Był razem z Romanem Dmowskim sygnatariuszem traktatu pokojowego w Wersalu, a także angażował się politycznie na rzecz Polski na wiele innych sposobów.

Prowadził dodatkowo działalność pedagogiczną, pracując w macierzystej uczelni warszawskiej oraz w konserwatorium w Petersburgu. Nauczał gry na fortepianie, harmonii i kontrapunktu. Wśród jego uczniów znaleźli się późniejsi laureaci konkursów Chopinowskich: Henryk Sztompka i Witold Małcużyński.

Za swoje zasługi i osiągnięcia uhonorowany został licznymi odznaczeniami, m.in.: Orderem Orła Białego, Wielkim Krzyżem Orderu Polonia Restituta z Gwiazdą, Wielkim Krzyżem Orderu Imperium Brytyjskiego i tytułem Sir, a także otrzymał tytuł doktora honoris causa na wielu uczelniach polskich i zagranicznych, w tym na Columbia University w Nowym Jorku czy na Uniwersytecie Warszawskim.

Trzon twórczości kompozytorskiej Paderewskiego stanowią utwory na fortepian solo. Znaleźć można wśród nich takie gatunki jak: sonata, wariacje, suita, walc, impromptu, morceau, elegia, intermezzo, mazurek, humoreska, nokturn, menuet oraz inne miniatury taneczne i nietaneczne. Komponował także dzieła orkiestrowe, utrzymane w gatunkach uwertury, suity, symfonii, fantazji czy koncertu. Dzieła kameralne powstawały na obsady zawierające instrumenty smyczkowe, dęte oraz fortepian. Tworzył również pieśni na głos i fortepian oraz utwory chóralne. W tej grupie kompozycji wykorzystywał teksty poetów polskich i zagranicznych, m.in.: Władysława Syrokomli, Adama Asnyka, Adama Mickiewicza, Théophile’a Gautiera oraz Catulle’a Mandèsa. Spod pióra kompozytora wyszła także jedna opera (Manru) oraz prace poświęcone tematyczne muzycznej.

Data debiutu pianistycznego (1888) wyznacza 2 zasadnicze okresy w twórczości kompozytora. W pierwszym powstała większość jego utworów, w drugim zaś dzieła dojrzalsze i najbardziej znaczące w dorobku. Paderewski nie był zainteresowany poszukiwaniami nowego języka muzycznego; pragnął doskonalić swój warsztat w oparciu o wzory wielkich poprzedników, zwłaszcza Chopina. Preferował typowe dla romantyzmu formy, gatunki, melodykę, harmonikę i typ instrumentacji. W późniejszej twórczości dostrzegalne są jednak pewne nawiązania do modernizmu, np. w pieśniach op. 22, zbliżonych do pieśni Claude’a Debussy’ego. Warsztat kompozytorski miał twórca opanowany w bardzo wysokim stopniu, doskonale władał bowiem takimi technikami jak polifonizacja, archaizacja czy stylizacja. Historyczna rola przypada mu jako pierwszemu polskiemu kompozytorowi, który wykorzystał w swojej twórczości folklor podhalański. Kompozycje Paderewskiego zdobyły bardzo duże uznanie już za jego życia, o czym świadczą liczne nagrania, liczba wykonań, wydań, dodruków, opracowań i transkrypcji, a także ranga prezentujących je artystów.

Źródło biogramu: Waszek-Perkowska Małgorzata, Paderewski Ignacy Jan, w: Encyklopedia muzyczna PWM, Dziębowska Elżbieta (red.), t. 7, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2002, ss. 250-260, opracował Antoni Szymański.